Zeka denince çoğunlukla akla IQ değerleri gelir. Peki, size IQ ve zekanın farklı şeyler olduğunu söylesem, şaşırır mısınız? IQ, İngilizce Intelligence Quotient kelimelerinin kısaltmasıdır ve Türkçeye ‘’Zeka Katsayısı’’ olarak çevrilir. IQ, tasarlanan testten kaç puan aldığımızın ifadesidir. IQ, zekanın sadece bir göstergesidir. Literatürde tam olarak oturmuş bir zeka tanımı bile yok iken, zekanın tamamını nokta atışı ölçebileceğimiz bir testin olmaması da çok normaldir.
Zeka kavramını en yaygın ve basit tanımı ile anlatacak olursak, öğrenme ve yeni durumlara adapte olabilme yeteneğidir. Öğrenme, uygulama ve kullanma becerilerinin toplamı olarak ifade edilebilir. Ancak, uygulamada en doğrusu hangisidir? Öğrenmenin oranını ne ölçüde ölçebiliriz? İşte bunlar, şu an için net cevap veremediğimiz sorulardır.
Alan taramasına baktığımızda, çeşitli şekillerde zeka tanımlamaları ve sınıflandırmaları ile karşılaşırız. En yaygın olan çoklu zeka kuramına bu yazımızda değiniyoruz. Çoklu zeka kuramı, Howard Gardner’in oluşturduğu bir teoridir. Alanda, özellikle de eğitimde kullanılan bu teorinin bir ispatı ya da istatistiksel olarak bir tutarlılığı olmadığını belirtmek isterim. Ancak, zekayı tanımlarken diğer teorilerin aksine çevre ve kültürü de işin içine kattığı için diğerlerinden ayrılmaktadır. Gardner 8 farklı zeka türü tanımlamıştır. Şimdi, gelin hep beraber bunlara bakalım.
Sözel-Dilsel Zeka: Dil becerilerini, kelimeleri ve anlamları kullanma yeteneğini kapsar.
Mantıksal-Matematiksel Zeka: Sayıları, mantığı ve soyut düşünmeyi kullanma yeteneğini kapsar.
Görsel-Uzamsal Zeka: Görüntüleri algılama, yorumlama ve zihinde canlandırma yeteneğini kapsar.
Müzikal-Ritmik Zeka: Müzik ve ritim algılama, üretme ve yorumlama yeteneğini kapsar.
Bedensel-Kinestetik Zeka: Vücudu kullanma, koordinasyon ve denge kurma yeteneğini kapsar.
Kişilerarası Zeka: Diğer insanlarla iletişim kurma, duyguları anlama ve empati kurma yeteneğini kapsar.
Öz-İçsel Zeka: Kendi duygularını ve iç dünyasını anlama ve yönetme yeteneğini kapsar.
Doğa Zekası: Doğayı anlama, sevme ve onunla etkileşime girme yeteneğini kapsar.
Peki, siz bu zeka türlerinden hangilerine yakınsınız? Bu, diğer zeka türleri için bir potansiyelinizin olmadığı anlamına mı gelir? Eğitimin, çevrenin, kültürün ve sevdiğiniz şeyi yapmanın önemini ne kadar göz ardı ediyoruz? Zeka testleri, o alandaki tüm etkinlikleri doğru ve net biçimde ölçebiliyor mu? Farklı zeka türlerinin farkında olmak ve bu türleri geliştirmeye yönelik çabalar göstermek, potansiyelimizi tam anlamıyla ortaya koymamızı sağlayabilir. Unutmayın, her insan farklıdır ve kendine özgü yeteneklere sahiptir.
Bu kadar zekadan bahsetmişken, dünyanın en zeki insanından bahsetmeden olmaz. Aklınıza ilk olarak Albert Einstein geldi, öyle oldu değil mi? Üstün zekalılar listesinde ünlü bir isim olmasına rağmen, kendisi ne yazık ki ilk sırada yer almıyor. Gelmiş geçmiş dünyanın en zeki insanı ünvanı, William James Sidis’e aittir. 1898 yılında doğan William James Sidis’in IQ seviyesi 290-300 arasında ölçülmüştür. Buna karşılık, Albert Einstein’ın IQ seviyesi ise sadece160 seviyelerindedir. Ünlü Amerikalı bir matematikçi olarak anılan William James, 11 yaşında Harvard üniversitesine kabul aldı ve 14 yaşında Harvard’da öğretmen olarak ders vermeye başladı.
Sidis, matematik alanında önemli katkılarda bulundu ve 4 boyutlu uzayda hiperbolik geometriyi tanımlayan bir makale yayınladı. Bu makale, matematik dünyasında çığır açtı. Basın tarafından “harika çocuk” olarak lanse edilmekten hoşlanmayan Sidis, özel bir hayat yaşamayı tercih etti ve medyadan uzak durdu. 46 yaşında inme geçirerek hayatını kaybeden Sidis, geride bıraktığı çalışmalarla hala ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Sidis’in hikayesi, zekanın tek bir ölçüte indirgenemeyeceğini ve farklı alanlarda ortaya çıkabileceğini gösteren ilham verici bir örnektir.
