Empat kelimesini ilk duyduğunuzda çoğunuzun aklınıza gelen ilk şeyin empati olduğunu tahmin edebiliyorum. Empatinin bizden ayrı birinin duygularını hissetmek, anlamak ve bunu ona yansıtmak olduğunu, empat ifadesinin de empati eyleminde bulunan kişiyi işaret ettiğini biliriz. Ancak bu kavramın başına dark/karanlık sıfatını eklediğimizde, görünürde oldukça masum sayılan bir kavramın nasıl bir anlam kazandığı konusunda daha fazla açıklamaya ihtiyaç duyabiliriz.
Dark empath ya da dilimizdeki karşılığıyla karanlık empat, tek bir bedende “narsist” ve “empat” olmak üzere iki farklı kişiyi yaşatıyor gibi, duygusal zekası gelişmiş ve böylece rahatlıkla empati yapabilen ancak bunu manipülatif bir şekilde ve kendi kötü niyetleri için kullanan kişileri ifade eden bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Bu şekilde bir tanım yapmak her ne kadar kolay olsa da günlük hayatta içten gülümsemesinin ardında nasıl birileriyle bağ kurduğumuz, bilgisine hatırı sayılır bir sürede ulaşmamızı gerektirebilecek bir konu tabii. Yine de ilk bakışta karşımızdaki kişinin kimliğinde bir “karanlık empat” ibaresi göremeyecek olsak da bir “karanlık empat”ı işaret eden bazı davranışların neler olabileceği üzerinde konuşabiliriz.
1. Empati becerilerinin oldukça geliştiğini ancak bunu, karşılarındaki insanları manipüle etme ve çıkar elde etme yönünde kullanabileceklerini söylemiştik. Böyle bir manipülasyon söz konusu olduğunda size kendi fikrinizin veya bilginizin yanlış olduğunu düşündürtecek, kendinizden şüphe etmenize neden olacak (gaslighting) bir yol izleyebilirler. Bununla birlikte onların isteklerini yerine getirmediğinizde kendinizi birden suçluluk duygusu içerisinde bulabilirsiniz ve evet, bu da aslında onların bir manipülasyon şeklidir.
2. İyi gelişmiş bir empati becerisi, bir karanlık empatın karşısındaki kişiyi detaylı bir şekilde incelemesi, onun hakkında fazlaca bilgi edinmesiyle sonuçlanabilir. Bu da o kişi hakkında ne kadar çok bilgi edindiyse ona o kadar çok zarar verebileceği anlamına gelir.
3. Oldukça sosyal ve rahatlıkla uyum sağlayabilen insanlar olmaları, neşeli ve arkadaş canlısı görünümleri onları ilk bakışta ayırt etmenizi mümkün kılmayabilir.
4. Karşılarındaki kişinin duygularını kolaylıkla anladıkları ve bu duyguları yine aynı kolaylıkla kendi çıkarlarına ulaşabilecek şekilde yönlendirdikleri için karanlık bir empatla ilişkisi olan biri, kendini birden yönlendirilirken ve kendi isteğiyle uyuşmayan bir şeyi yaparken bulabilir.
5. Her ne kadar kolay uyum sağlasalar veya sosyal olsalar da duygusal olarak son derece kopuk ve uzaktırlar. Duygusal bağlar oluşturmayı tercih etmezler, empati kurabiliyor olsalar da bunu bir bağ kurmak için değil, insanları kontrol edebilmek ve yönlendirebilmek için yaparlar.
6. Güçlü bir mizahi yöne sahip olmaları onların sosyal ortamlarda daha kolay kabul görmelerini sağlasa da zamanla huzursuzluk yaratmaya başlayacak olan şakaları, zorba ve iğneleyici bir içeriğe sahiptir. Bu da şakanın hedefi olan kişiyi duygusal olarak olumsuz etkileyebilir ve daha kolay manipüle edilebilir hâle gelmesine yol açabilir.
Paylaştıklarımdan sonra belki kendi hayatınızdan, belki izlediğiniz bir dizinin karakterinden ya da okuduğunuz bir romanın kahramanından yola çıkarak bir “karanlık empat” profili çizmiş olabileceğinizi düşünüyorum. Peki, neden böyle bir kişiliğe sahip oldukları konusunda olası sebeplerin neler olduğu hakkında bir fikriniz var mı? Dilerseniz biraz da buna değinelim.
Aslında tek bir faktörün etkisinden söz etmek, pek çok psikolojik bozuklukta veya sendromda olduğu gibi “karanlık empatlar” için de mümkün değil. Bu yüzden hem genetik hem de çevresel faktörlerin birlikte değerlendirilmesi, bizlere daha net bir çerçeve kazandıracaktır. Bir insanın yetiştirildiği çevre, ebeveynin özellikleri, çocukluğun erken dönemlerinde yaşadıkları, belki geçirmiş olduğu travmatik bir deneyim, kazanmış olduğu yanlış baş etme mekanizmaları manipülasyona, duygusal ihmale ve istismara uğramış olması gibi birçok faktör; bireyin kendi özelinde bir “karanlık empat” özellikleri kazanmış olmasına yol açabilir. Bu sebeple her karanlık empat için tek bir faktörden bahsetmek yanlış olacaktır.
