Günlük hayatımızda sıkça “Anksiyetem tuttu.” cümlesini duyuyoruz. Peki dilimize yerleşmiş olan bu “anksiyete” kavramının gerçek anlamını biliyor muyuz? Anksiyetenin semptomları nelerdir? Anksiyete kimlerde görülür, anksiyetenin tedavisi mümkün müdür? Bu yazımızda anksiyetenin detaylarını inceleyeceğiz.
Anksiyete Nedir?
DSM-5’e göre anksiyete bozuklukları, genellikle gerçek dışı, yersiz korkular ile karakterize edilir. Anksiyete bozuklukları temel 5 başlık altında toplanır:
- Belirli fobiler
- Sosyal anksiyete bozuklukları
- Panik bozukluklar
- Agorafobi
- Genelleşmiş anksiyete bozuklukları
Bu bozuklukların ortak noktasına baktığınızda hiç gerçekleşmeyen yersiz korkuları görürsünüz. Örneğin böcek fobisi olan biri, odada böcek olmasa dahi bulunma ihtimaline karşı tedirginlik yaşar. Asansör fobisi olan kişiler de düşecek korkusu ile bir türlü asansöre adım atamazlar.
Anksiyetenin belirtileri:
- Nefes darlığı, sık nefes alıp verme
- Göğüste bir ağrı, kalp çarpıntısı
- Ağız kuruluğu
- Kas ağrıları
- Mideye bağlı şikayetler
- Bağırsak şikayetleri ve sık idrara çıkma
- Tedirginlik, daralma hissi, huzursuz hissetme
- Dikkat eksikliği
- Uyku bozuklukları
- Fazlaca irkilme
- Baş ağrısı/dönmesi
- Görüş bozuklukları
- Kulak çınlamaları
Sıraladığımız anksiyete belirtilerini kişi en az 6 aydır kendisinde gözlemliyor ve günlük hayatında sık sık yaşıyorsa bu durum anksiyete bozukluğu olasılığını artırabilir. Bu noktada, başa çıkma konusunda zorluk yaşanıyorsa ve belirtiler kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorsa profesyonel yardım almak en doğrusu olacaktır. Bir psikolog veya psikiyatriste danışmak, uygun bir tedavi planı oluşturulması açısından önemlidir
Anksiyete Nasıl Hissettirir?
Anksiyete genel olarak bir endişe hâli olarak tanımlanabilir. Bu endişeli ruh hâline, korku gibi olumsuz duygular eklendiğinde kişinin yaşamı çekilmez bir hâl alabilir. “kötü bir şey olacakmış hissi” veya “nedensiz bir korku” olarak da nitelendirilebilen anksiyete, genellikle gelecekteki olası tehditlere yönelik hissedilir. Henüz gerçekleşmemiş olaylar için endişelenme eğilimindedir ve bu durum odaklanmada zorluk yaşanmasına neden olabilir. Anksiyete, aşırı uyarılma hâli ve gerginlikle birlikte gelir, bu da kişinin sürekli tetikte olmasına yol açar. Bu durum, tehlikeli durumlardan kaçınma isteği yaratarak sosyal dünyadan uzaklaşmaya neden olabilir.
Örneğin kişi yaşadığı bir anksiyete atağı sonrasında otobüse binmeye çekinir. Bu deneyim sonrasında çevresinden uzaklaşmaktan kaçınma eğilimine girer. Korkuları yüzünden arkadaşlarıyla görüşmeyi de bırakır. Geleceğin belirsizliğine karşı hissettiği bu endişe onu en sonunda evinden, odasından çıkamaz hâle getirir.
Anksiyetenin Şiddeti
Yaşayan tüm insanların aslında belirli bir düzeyde anksiyete hissettikleri bir gerçektir ancak kronik anksiyete bir hastalık olarak kabul edilir ve yukarıda bahsettiğim sosyal geri çekilmeye neden olabilir.
Önemli bir sınava hazırlandığınızı varsayalım. Hazırlanma süresi boyunca içinizde ufak da olsa bir endişe vardır. Bu durum aslında sizin sınava daha iyi hazırlanmanıza yardımcı olur. İçinizdeki bu endişe sizi diri tutar ve sınava hazırlanmanız için sizi baskılar. Bu sayede çalışma ihtiyacı hissedersiniz. Bu tür anksiyetenin, sağlıklı bir düzeyde olduğu söylenebilir. Peki ya bu anksiyete içinizde büyürse ne olur? İçinizdeki bu sınav endişesinin büyüdüğünü düşünün. Konular gözünüze çok gelmeye başlıyor. “Ya sınavı geçemezsem!” demeye başlıyorsunuz önce. Ya sınava yetişemezsem ya çalışmadığım yerden sorarsa ya sınavda uyuyakalırsam, ya ya ya… diye bu olumsuz düşünceleriniz ve endişeleriniz büyüdükçe büyüyor. En sonunda tüm bu endişeleriniz ve gelecek korkunuzla hiçbir şey yapmadan saatler geçiyor. İşte bir anksiyete atağı hayatı yaşanmaz kılıyor.
Anksiyete Tedavisi
Çeşitli anksiyete bozukluklarına karşı en etkili tedavi yöntemi maruz bırakma terapisidir. Bu tedavi yönteminde, korkulan nesneye ya da uyarıcıya karşı kişi aşamalı olarak maruz bırakılır. Kişinin anksiyete şikayeti azalana kadar bu süreç devam eder. Örneğin köpekten korkan biri için bu süreç ilk olarak köpekle aynı evde bulunması ile başlar. Ardından köpekle aynı odada yer alarak köpeğe maruz kalır. Sonrasında köpeğe daha çok yaklaşır ve hemen yanında durur. Bu süreç aşamalı maruz bırakma olarak adlandırılır ancak bu sürecin bir profesyonel tarafından yönetilmesi kişinin farklı bir travma daha yaşamaması için oldukça önemlidir.
Bazı anksiyete bozukluklarının tedavisinde BDT’de kullanılan bilişsel yeniden yapılandırma tekniği etkili bir biçimde uygulanabilir. Aşamalı bir tedavi, anksiyete şikayetleri olan kişilere daha normal bir yaşam sürme olanağı tanır.
Yaşam tarzında değişiklik yapmak da anksiyete üzerinde olumlu sonuçlar verir. Düzenli beslenme, spor yapma, yeterince uyuma, kafein ve alkol tüketimini sınırlama gibi adımlar, anksiyete üzerinde hafifletici etkilere neden olabilir.
Son olarak yardım istemekten çekinmeyin. Gerek çevrenizden, ailenizden ya da arkadaşlarınızdan yardım istemek sizi rahatlatacak önemli unsurlar arasında yer alır. Bir uzmana başvurmak ise en doğrusudur. Size en uygun tedavi planının oluşturulması anksiyetenin atlatılması için kilit noktayı oluşturmaktadır.
