Yaşınız ilerledikçe bir şeyleri öğrenmenin çocukken daha kolay olduğunu hiç düşündünüz mü veya bisiklet sürmeyi öğrenen yaşlı birini hiç izlediniz mi? Öğrenmesi imkansız olmasa da küçük bir çocuğa göre daha fazla zaman ve emek isteyen bir süreç olduğunu siz de fark etmişsinizdir. İşte bu durum beynimizin sahip olduğu zihinsel esneklikle bir diğer ismiyle söyleyecek olursak “nöroplastisiteyle” ilişkilidir.
Nöroplastisite, beyindeki sinapsların dış dünyadaki uyarıcılardan etkilenerek yaşadığı yapısal ve işlevsel değişikliklere, sinapslar arasında kurulan yeni bağlantılara işaret eder. Yaşanan bu değişiklikler doğrultusunda beyin, kendisini sürekli olarak yeniden inşa eder. Böylece yeni şeyler öğrenmek, öğrendiklerimizi kalıcı kılmak veya daha önceki öğrenmelerimizle ilişki kurmak mümkün hâle gelir.
Aslında bu sürecin gerçekleşmesi yaşamın her döneminde mümkündür ancak çocukluğun erken dönemleri, özellikle 0 – 3 yaş dönemi, altın değerinde öneme sahiptir. Bu dönem çocukların dünyayı keşfetmeye başladıkları ve karşılaştıkları her şeyi zihinlerine kolayca kaydettikleri bir dönemdir. Entelektüel ve sosyal gelişim, dil ve konuşmanın gelişimi, duygusal gelişim. Bu dönemde çocuklar ne kadar zengin bir uyaran çevresine sahiplerse o kadar güçlü olacaktır. Bu da yeni sinaptik bağlantıların kurulmasıyla, nöroplastisiteyle mümkündür.
Nöroplastisite çocukluk dönemi için ne kadar önemliyse yetişkinlik için de bir o kadar önemlidir. Çocukluktaki gücü ve etkisinden yetişkinlikte bahsetmek pek mümkün olmasa da yeni durumlara uyum sağlama açısından önemini yaşamımız boyunca sürdürmeye devam etmektedir. Peki, yetişkinler olarak zihinsel esnekliğimizi korumak için neler yapabiliriz? Aslında bu sorunun tek bir cevabı var: zihnimizi alışık olmadığı durumlarla karşılaştırmak.
Eve her zaman gittiğimiz yol yerine başka bir yoldan gitmek bile buna dahildir veya baskın olmayan elimizle yazı yazmaya çalışmak, başta bizi ne kadar zorlasa da sahip olduğumuz nöroplastisiteyi geliştirmeye önemli ölçüde katkısı olacaktır. Bunların yanı sıra yeni bir müzik aleti çalmayı öğrenmek, yeni bir dil öğrenmek ya da daha önce gitmediğiniz bir yere seyahat etmek önemli birer yöntemdir ancak en önemlisi, daha önce de değindiğimiz gibi zihnimizi alışık olmadığı bir durumla karşılaştırmaktır. Bu da herkes için farklı yöntemlerin farklı sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir.
